Na przestrzeni ostatnich kilku lat Polska stała się drugim domem dla wielu obcokrajowców. Wielu ludzi wiąże swoją przyszłość z krajem nad Wisłą z uwagi na wykonywaną pracę, edukację czy pobyt z rodziną. Coraz częściej również obcokrajowcy wiążą się z obywatelami polskimi, co nierzadko chcą potwierdzić poprzez zawarcie małżeństwa. Jakie przesłanki należy spełnić przed zawarciem związku małżeńskiego oraz jaka jest ścieżka postępowania? Jakie możliwości daje cudzoziemcowi zawarcie małżeństwa z polskim obywatelem oraz czy jest to konieczne, aby funkcjonować w Polsce?
W jaki sposób cudzoziemiec może zawrzeć związek małżeński z obywatelem RP?
Jest to na pewno swego rodzaju wyzwanie. Trzeba odpowiednio się przygotować do załatwienia sprawy i poza zwykle podejmowanymi czynnościami towarzyszącymi przygotowaniu wesela, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie dokumentów i załatwienie sprawy w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Przygotowania należy rozpocząć od pozyskania z kraju pochodzenia aktu urodzenia cudzoziemca oraz przygotować tłumaczenie przysięgłe aktu na język polski wykonane przez tłumacza wpisanego na listę tłumaczy przysięgłych Ministerstwa Sprawiedliwości RP. Ponadto niezbędne jest dostarczenie do Urzędu Stanu Cywilnego dokumentów, które potwierdzają, że cudzoziemiec może zawrzeć związek małżeński (w wyjątkowych sytuacjach, np. wojna w kraju pochodzenia, sąd może zwolnić z obowiązku przedstawienia takiego zaświadczenia).
Po dostarczeniu dokumentów do Urzędu należy umówić się na termin i odbyć ceremonię zaślubin którą przeprowadza urzędnik.
W Polsce jest też możliwe przeprowadzenie ceremonii poprzez ślub wyznaniowy w Kościele Katolickim. W przypadku chęci zawarcia ślubu w kościele należy uzyskać z Urzędu Stanu Cywilnego zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Żeby uzyskać zaświadczenie trzeba udać się osobiście do Urzędu i przedstawić: dokumenty tożsamości obu narzeczonych (dowód osobisty, paszport), dowód opłaty skarbowej. Ponadto, w wyjątkowych sytuacjach, zgodę sądu (np. jeśli kobieta ma 16 lat), a jeśli brak polskich aktów stanu cywilnego – zagraniczny odpowiednik aktu urodzenia. Gdyby polski obywatel był wcześniej w związku małżeńskim należy również przedstawić stary akt małżeństwa oraz dokument potwierdzający ustanie lub unieważnienie małżeństwa, albo nieistnienie małżeństwa. Ponadto cudzoziemiec musi przedstawić urzędowe zaświadczenie, że może on zawrzeć związek małżeński według prawa kraju pochodzenia, chyba, że sąd zwolni go z tego obowiązku (np. z powodu wojny w kraju pochodzenia). Urzędnik Stanu Cywilnego może ponadto zażądać od cudzoziemca przedstawienia aktu urodzenia oraz jeśli cudzoziemiec był wcześniej w związku małżeńskim należy przedstawić stary akt małżeństwa oraz dokument potwierdzający ustanie lub unieważnienie małżeństwa, albo nieistnienie małżeństwa. Ponadto wszystkie dokumenty sporządzone w języku obcym muszą być przetłumaczone na język polski przez tłumacza wpisanego na listę tłumaczy przysięgłych Ministerstwa Sprawiedliwości. Po złożeniu wszystkich dokumentów Urząd Stanu Cywilnego wydaje zaświadczenie pozwalające na zawarcie małżeństwa, które jest ważne 6 miesięcy. Z zaświadczeniem należy udać się do duchownego, który ma udzielić ślubu. Ksiądz w trakcie ceremonii musi potwierdzić dane małżonków oraz dane świadków (dowody osobiste, paszporty).
Trochę inaczej wygląda procedura, jeśli małżeństwo jest zawierane za granicą – należy wtedy spełnić przepisy państwa, gdzie małżonkowie biorą ślub. Po zawarciu małżeństwa należy dokonać transkrypcji aktu małżeństwa przed polskim konsulem albo przed polskim Urzędem Stanu Cywilnego. Niezbędne będą prawidłowo wypełniony wniosek o transkrypcję oraz zagraniczny akt małżeństwa wraz z tłumaczeniem przysięgłym tego dokumentu dokonanego przez zaprzysiężonego tłumacza, tudzież konsula. Często Konsul może wymagać, aby dokument zagraniczny musiał być opatrzony klauzulą Apostille (jeśli dokument wystawiło państwo spoza Unii Europejskiej).
Możliwości legalizacji pobytu cudzoziemca po zawarciu małżeństwa z obywatelem RP
Sam ślub nie powoduje automatycznie, że małżonkowie mogą spokojnie mieszkać w Polsce. Niezbędna jest legalizacja pobytu cudzoziemca. Najlepszym wyborem jest uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy w związku z małżeństwem z obywatelem polskim (art. 158 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).
Pod względem wymaganych dokumentów procedura nie wydaje się zbyt skomplikowana w porównaniu do np. procedury udzielenia jednolitego zezwolenia na pobyt i pracę, ponieważ niezbędne jest przedłożenie jedynie kopii dowodu osobistego małżonka, aktualnego (nie starszego niż 3 miesiące przed złożeniem wniosku o pobyt) odpisu aktu małżeństwa wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego oraz opłacenie wniosku. Ponadto należy się spodziewać, że Straż Graniczna może sprawdzić, czy małżeństwo nie jest fikcyjne np. poprzez przeprowadzenie wywiadu środowiskowego z zainteresowanymi uzyskaniem zezwolenia na pobyt w miejscu zamieszkania oraz osobami z najbliższego otoczenia, np. sąsiadami.
Po pomyślnym zakończeniu postępowania można uzyskać decyzję o udzieleniu zezwolenia maksymalnie na 3 lata. Nie jest to długo, ale już po 2 latach od wydania decyzji, jeśli jest się w związku małżeńskim co najmniej 3 lata, można starać się o uzyskanie zezwolenia na pobyt stały na podstawie art. 195 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach.
Korzyści z uzyskania pobytu czasowego ze względu na małżeństwo są duże – przede wszystkim pozwala to na bezproblemowe przebywanie na terytorium RP, jak i swobodne podróżowanie po krajach strefy Schengen (90 dni w okresie 180-dniowego ruchu bezwizowego). Ponadto ważne zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na małżeństwo z obywatelem polskim zwalnia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, tym samym dając nieograniczone uprawnienie do pracy. Pobyt stały przedłuża te uprawnienia na czas nieokreślony.
Związek nieformalny z obywatelem RP
Można zalegalizować pobyt cudzoziemca także wówczas, gdy małżeństwo nie zostało zawarte, ale cudzoziemiec żyje z obywatelem polskim w nieformalnym związku.
Do uzyskania decyzji udzielającej zezwolenia potrzebne będzie wykazanie następujących okoliczności: posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego, posiadania stałego źródła utrzymania (np. umowa renty pomiędzy obywatelem polskim a cudzoziemcem, umowa o pracę), udokumentowanie posiadania miejsca zamieszkania w Polsce (np. imienna umowa najmu). Ponadto Straż Graniczna może badać, czy cudzoziemiec z obywatelem polskim prowadzą wspólne życie, tak jak w przypadku postępowania o udzielenie zezwolenia na pobyt w związku z małżeństwem.
Należy zaznaczyć, że Wojewoda nie jest zobowiązany do udzielenia tego zezwolenia i mimo spełnienia warunków Urząd może odmówić udzielenia zezwolenia.
Ponadto, nawet po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie wspólnego pożycia z obywatelem polskim, nie uprawnia cudzoziemca do pracy w Polsce, co oznacza, że aby móc być zatrudnionym w Polsce taki cudzoziemiec musi uzyskać zezwolenie na pracę (albo uzyskać uprawnienia zwalniające z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę np. poprzez ukończenie polskiej szkoły, posiadać status studenta studiów stacjonarnych na polskiej uczelni, albo ukończenie studiów stacjonarnych na uczelni polskiej).
Pobyt na podstawie wspólnego życia z obywatelem polskim nie uprawnia do ubiegania się o pobyt stały.
Auror: Michał Nowakowski
